Ξεκινάω από αυτά που με εκινήσασι τη σήμερον ημέραν, ν' αναθιβάλω και να πω τά κάμαν και τά φέραν που περιγράφονται σε αυτό το βιβλίο.
Το 2002 κυκλοφόρησε μια διασκευή τη γνωστής ταινίας του Ταρκόφσκι από τον Στήβεν Σόντερνμεργκ με πρωταγωνιστή τον Τζωρτζ Κλούνει.
Αυτή ήταν η πρώτη μου φιλοσοφική επαφή με τον κόσμο του Σολάρις που δημιουργήθηκε στο μυαλό του Πολωνού συγγραφέα Stanislaw Lem.
Ήθελα να μάθω παραπάνω. Το 2003, από τις εκδόσεις Ποταμός, κυκλοφόρησε μια μετάφραση του βιβλίου από τον Γιώργο Τσακνιά και μια κριτική που διάβασα σε μια εφημερίδα έξαψε ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον μου.
Μια μέρα πριν ξεκινήσω το ταξίδι μου για την Γερμανία η Α_____ μου χάρισε αυτό το βιβλίο με μια αφιέρωση!
Η ιστορία ξεκινάει με την άφιξη ενός αστροναύτη στον διαστημικό σταθμό “Σολάρις” με τον “Προμηθέα”, το διαστημόπλοιο του. Αποστολή του να διασπιστώσει τι διααααααλο έχει γίνει στον σταθμό και έχει χάσει κάθε επαφή τη Γη.
Ο σταθμός βρίσκεται δίπλα σε ένα πλανήτη με μια απίστευτη ικανότητα: Να εμφανίζει εικόνες που έχουμε στο μυαλό μας μπροστά μας ζωντανές, ολοζώντανες.
Ο πλανήτης Σολάρις είναι ένας ατελής θεός: Δημιουργεί ζωή κατ’ εικόναν και καθ’ ομοίωσιν της εντύπωσης που έχουμε στο μυαλό μας.
Τα όντα δεν είναι τέλεια. Είναι οι προβολές αυτού που αποκομίζουμε εμείς ως εικόνα από αυτά. Μέσα από γενικεύσεις και απλουστεύσεις είναι δημιουργήματα της δικής εγκεφαλικής δρασητιότητας με τα ελλατώμματα και τα προτερήματα που τους προσάπτουμε.
Μήπως όμως δεν είναι έτσι όλη μας η ζωή; Εξιδανικεύουμε αγαπημένα πρόσωπα, δαιμονοποιούμε εχθρούς, μισούμε όσους μας κλέβουν την Αγάπη μας και αδιαφορούμε για το τι σκέφονται όλοι αυτοί, αδυνατούμε να προσλάβουμε το 100% της σκέψης τους και τα βλέπουμε όλα μέσα από το δικό μας πρίσμα.
Από αυτή την άποψη είναι αδύνατο να προσεγγίσουμε την Τελειότητα το κόσμο των Ιδεών (ακόμα και αν δεκτούμε ότι υπάρχει τέτοιος) γιατί εμείς σαν φύση είμαστε ατελείς. Τρομερή διαπίστωση, χτύπημα στις θεωρίες των αφελών ιδεαλιστών του Διαφωτισμού.
Τα δημιούργηματα του Σολάρις δεν θα υπήρχαν αν δεν υπήρχε ο ξενιστής που τα γέννησε, ο πραγματικός άνθρωπος. Αυτό δεν έχει σχέση με το αν γίνονται αντιληπτά για να κάνω και μια αναφορά στον υποκειμενικό ιδειαλισμό του Μπέρκελει. Έχει να κάνει με τη δημιουργία αυτή καθ’ αυτή.
Τα αρχικά και τα δευτερεύοντα δημιουργήματα μπερδεύονται, επικοινωνούν, κάνουν έρωτα.
Το δημιούργημα του αστροναύτη έχει τα δικά του προβλήματα. Γεννιέται θνισιγενές γιατί έτσι το ήθελε ο ξενιστής, ο ενδιάμεσος δημιουργός του. Ακούσια βέβαια. Αντιλαμβάνεται ότι είναι δημιούργημα, βλέπει στο πάτωμα πεταμένα τα νεκρά αντίγραφά του και αποκτά τις δικές του φιλοσοφικές ανησυχίες.
Από το 1961 ο Λεμ βάζει τέτοια ζητήματα αντίστοιχα που θα ξαναδω στο Caprica μια τηλεοπτική σειρά του 2011.
Να λοιπόν ζητήματα που δεν είχα σκεφτεί πιο πριν: Η μοναδικότητα και πως αντιμετωπίζουμε το γεγονός να μην είμαστε μοναδικοί. Η ατέλεια που προσεγγίζουμε τους ανθρώπους και τις καταστάσεις που ζούμε.
Ο συγγραφέας θέτει ένα ακόμα ερώτημα μέσω του πρωταγωνιστή: “Υπήρξε ποτέ πίστη σε ένα… ατελή θεό;” Είμαστε ατελείς και οι θεοί που παράγουμε είναι ατελείς ανταπαντά ο Σνάουτ ένας από τους επιζήσαντες της οργής του Σολάρις. “Δε μιλάω για ένα θεό, η ατέλεια του οποίου πηγάζει από την ειλικρίνεια και την ευθύτητα των ανθρώπων που τον δημιούργησαν, αλλά για ένα θεό που η ατέλεια είναι ουσιώδες χαρακτηριστικό του”, ανταπαντά ο πρωταγωνιστής και συνεχίζει “Αυτός ο θεός δεν έχει υπόσταση εκτός της ύλης”. Καμία θρησκεία δε λάτρεψε τέτοιο θεό, ούτε η ανθρωπότητα λατρεύτηκε ως τέτοιος, κανένας άνθρωπος, ούτε ο απέραντος ωκεανός.
Τι είναι ο Σολάρις τελικά; “Ο Σολάρις θα μπορούσε να είναι η πρώτη φάση του απελπισμένου θεού”.
Η απογοήτευση με την οποία κλείνει το βιβλίο “Η πανάρχαια πίστη των εραστών και των ποιητών στη δύναμη της αγάπης που είναι ισχυρότερη από το θάνατο, αυτό το finis vitae sed non amoris είναι ψέμα”, αυτή η υπόκλιση στον υλισμό που συντρίβει όλες τις μεταφυσικές ελπίδες, συνοδεύεται με μια ελπίδα “Δεν έχει παρέλθει η εποχή των αμείλικτων θαυμάτων”. Αμήν!
Θα επανέλθω στο θέμα με ένα ποίημα και περισσότερες ερμηνείες.
Κέρκυρα, 22/8/2012
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου